Jeśli cokolwiek wydawało się stałe w topniejącym i zmiennym świecie, z pewnością były to wielkie, zewnętrzne planety Układu Słonecznego. Oto byli, Saturn i Jowisz, dostojni, choć trochę złowieszczy, kręcący się blisko siebie, niemożliwie duży i jasny, w Wielkiej Koniunkcji, jak ją nazywano, widocznej po raz pierwszy od kilkudziesięciu lat cztery zimy temu, w roku pandemii Rok 2020. Można by wtedy wyjść na zewnątrz i o północy popatrzeć na zagazowane planety na pustych ulicach, a ich obecność sugerowałaby, jeśli nie dobroczynny cel, to przynajmniej nadzorczy – trwałość samego kosmosu – podczas gdy my na dole irytowaliśmy się i martwiliśmy.
Ale teraz wyciekła wiadomość – astronomowie wiedzieli o tym już od jakiegoś czasu, ale dopiero niedawno dotarła do naszej wspólnej świadomości obserwatorów nocnego nieba – że piękne pierścienie Saturna, jedyny prawdziwy element ozdobny w Układzie Słonecznym, znikają. Wygląda na to, że „pierścieniowy deszcz” marnuje je w procesie, który w przypadku wydarzenia kosmicznego jest szybkim procesem. Deszcz pierścieniowy jest tym, na co wygląda: naładowane cząsteczki wody wyciekają z pierścieni Saturna i spadają na planetę, zmniejszając pierścienie w zastraszającym tempie, które zdaniem astronomów jest. „Saturn traci swoje pierścienie w najgorszym scenariuszu” – artykuł opublikowany przez nasa przeczytaj, a naukowa witryna internetowa zacytuje „Pożegnanie z pierścieniami Saturna”, chociaż pożegnalne stukanie będzie słychać przez jakiś czas, ponieważ ten „najgorszy przypadek” okazuje się trwać około stu milionów lat – nie dokładnie to, co rozumiemy przez najgorszy- scenariusze przypadków tutaj, na Ziemi, gdzie zazwyczaj obejmują one cykle czteroletnie, jeśli już.
Przyczyny i konsekwencje deszczu pierścieniowego są fascynujące, choć wciąż nieco niejasne dla nie-astronomów, ponieważ wiążą się ze skomplikowaną wymianą pomiędzy zaskakująco delikatnym układem pierścieni – po raz pierwszy dostrzeżonym przez samego Galileusza na początku XVII wieku – a planetą . Mimo majestatu i piękna pierścieni, składają się one głównie z lodu zmieszanego ze skałami. Czasami cząstki pierścienia przyjmują ładunek elektryczny (na przykład z ultrafioletowego światła słonecznego). Kiedy tak się dzieje, stają się bardziej podatne na przyciąganie grawitacyjne Saturna i mogą zacząć wpadać w atmosferę planety.
Jeśli ta myśl nie jest wystarczająco niepokojąca, dodajmy, że w 2025 roku będziemy mogli zobaczyć, jak będzie wyglądać, gdy znikną pierścienie Saturna. Dzieje się tak dlatego, że w nadchodzącym roku Saturn przechyli się w sposób, który z punktu widzenia Ziemian stworzy zaskakującą sztuczkę oka i kąta, która sprawi, że pierścienie staną się niewidoczne. Przynajmniej przez jakiś czas będziemy mogli spojrzeć w przyszłość na te sto milionów lat. (Pierścienie powinny znów być widoczne w ciągu najbliższych kilku lat, a przynajmniej miejmy taką nadzieję.)
Jedną z wyłaniających się prawd o kosmosie jest to, że niektóre z tych samych praw powolnej przygodności i dryfu ewolucyjnego, zawrotnie zmieniających się punktów widzenia oscylujących w wyniku narastających procesów, które rządzą naszym marnym życiem, wpływają również na duże rzeczy tam. To, co widzimy, gdy patrzymy w górę, podobnie jak to, co widzimy, gdy się rozglądamy, nie jest dobrze uporządkowanym mechanizmem zegarowym tykającym w kierunku wieczności. Jest to mieszanka krótkotrwałych iluzji, długotrwałych ewolucji, bezsensownych nakładek – w końcu konstelacje, które kochamy, to po prostu nałożone na siebie zbiegi okoliczności, gwiazdy znajdujące się w bardzo różnych odległościach postrzegane jako jedna – szczęśliwe wypadki i nieprzewidziane wydarzenia. Pewną pociechę można znaleźć w obojętności kosmosu na nasze historie; innym pocieszeniem jest myśl, że kosmos opowiada historie podobne do naszych.
Może się na przykład okazać, że – jak teoretyzował fizyk Lee Smolin – nasz wszechświat ewoluował na zasadzie darwinowskiej. Tak jak ludzie prześcigają inne stworzenia w walce o byt, tak niektóre rodzaje wszechświatów prześcignęły inne rodzaje w walce o kosmologiczny byt. Z tego punktu widzenia nasz wszechświat jest rodzajem udanego kosmosu drapieżnego – takiego, który zadziałał. W końcu, jeśli zobaczymy lwa jedzącego zebrę, możemy być pewni, że istniały poprzednie lwy, które zjadły o wiele więcej zebr niż inne lwy, aby urodzić tego lwa. Wydaje się, że podobnie jest z samym wszechświatem. Jego istnienie jest dowodem powodzenia tego właśnie rodzaju wszechświata w walce o byt z innymi, alternatywnymi wszechświatami.
A potem dodajmy do tego mylącego katalogu prawdę, że patrzenie w nocne niebo w poszukiwaniu komfortu wydaje się teraz trochę bardziej nieprawdopodobne. Jak wszyscy wiedzą, mieszkańcy sąsiedniego stanu New Jersey, po drugiej stronie rzeki Hudson, zauważają złowieszcze eskadry obcych dronów. Lub, co znacznie bardziej prawdopodobne, dostrzeżenie nie złowieszczych dronów, ale znanych zestawów normalnych dronów oraz przelatujących samolotów i helikopterów – a nawet planet i gwiazd – które niektórzy ludzie spędzili zbyt dużo czasu na oglądaniu Fox News, aby wcześniej to zauważyli.
To aż dziwne, że New Jersey było miejscem kolejnej amerykańskiej paniki, która miała miejsce pod niepewnym niebem w głęboko podzielonych czasach, wypełnionych grożącymi obawami przed nadejściem faszyzmu i ideologii America First. Ten wcześniejszy incydent był skutkiem słuchowiska radiowego Orsona Wellesa „Wojna światów” z 1938 r., w wyniku którego mieszkańcy stanu New Jersey, i nie tylko, wybiegli na ulice w obawie przed wizytą obcych.
Odwrócenie sytuacji, być może typowe dla naszych czasów, polega na tym, że podczas gdy audycja Wellesa była programem, który usłyszany w pomieszczeniu wypychał ludzi w przerażeniu na zewnątrz, nasza dronowa panika wiąże się ze zdarzeniem na świeżym powietrzu, dla którego ludzie pędzą do środka, aby nadać mu sens. Albo raczej nie mieć sensu, bo filmy na YouTube i media społecznościowe raczej wzmacniają, niż łagodzą, panikę.
Cóż, deszcz pada codziennie, jak zauważył Szekspir, najwyraźniej nawet na Saturnie. Kosmos pozostaje w tej chwili zbyt małym komfortem. Na naszym niebie, podobnie jak w naszym życiu społecznym, stopniowe zmiany, niczym deszcz pierścieniowy, wydają się działać powoli, podczas gdy akty przerażającego absolutyzmu wydają się następować z dnia na dzień. Nasze nadzieje na moc małych przemian mogą być płonne, podczas gdy moc nagłego pojawienia się… Drony są tutaj! Pierścieni zniknęły! – wydaje się przytłaczające. Jednak powolna siła niewielkich zmian naprawdę zmienia pierścienie Saturna, a to, co wygląda na zdumiewającą, radykalną amputację, może okazać się sztuczką kąta i przelotnym przypadkiem ustawienia. Nadchodzący rok będzie ciekawy i to nie tylko na nocnym niebie. ♦
